دولت از تنظیم بازار متمرکز مرغ پرهیز کند

 علی اکبر خسروی نژاد سرپرست پژوهشکده توسعه بازرگانی موسسه مطالعات وپژوهش های بازرگانی در یادداشتی با عنوان «تمرکز یا عدم تمرکز اقدامات تنظیم بازار گوشت مرغ» نوشت: تنظیم بازار از جمله وظایف مهم دولت و به‏خصوص وزارت صنعت، معدن و تجارت به­ویژه در حوزه بازار کالاها و خدمات اساسی (مصرفی و نهاده­ای) می­باشد. انجام اقدامات تنظیم بازار برای یک کالای خاص، مستلزم دستیابی به شناخت صحیح از قلمرو کارکردهای بازار آن کالا برحسب نواحی مختلف جغرافیایی است. یکی از کالاهای اساسی که همواره در سیاست‏گذاری تنظیم بازار مورد توجه دولت بوده است، کالای گوشت مرغ می‏باشد. یک پرسش پیش‏رو آن است که آیا اقدامات تنظیم بازار برای کالای گوشت مرغ در سطح کشور باید متمرکز باشد یا غیر متمرکز؟ این سوال در پی خود پرسش دیگری را مطرح می کند که آیا در سطح کشور یک بازار منفرد برای گوشت مرغ وجود دارد؟

جهت پاسخ به سوال دوم، می‏ بایست رفتار بازارهای استانی گوشت مرغ را مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم. این رفتار در قالب قیمت گوشت مرغ نمود پیدا می‏ کند. براساس نظریه علم اقتصاد، چنانچه قیمت‌‏ها در چند بازار استانی همسو بوده و فارغ از نوسانات موردی در یک مسیر حرکت کنند، گوییم که این چند بازار استانی در واقع یک بازار هستند. به بیان دیگر، برای دو استان مورد نظر اگر نسبت قیمت گوشت مرغ در طی زمان به سمت کمیت ثابتی میل کنند، گوییم این دو بازار یک بازار هستند. این ویژگی را از دو بازار استانی می‏توان به چند بازار استانی تعمیم داد، که اصطلاحاً به آن قانون قیمت واحد گویند.

نتایج حاصل از بررسی‏های انجام شده با داده‏های ماهیانه قیمت گوشت مرغ استان‏های کشور برای دوره 1383 تا 1391 نشان می‏دهد که در کل کشور یک بازار واحد برای گوشت مرغ وجود نداشته، بلکه ما با پدیده چند بازاری مواجه هستیم. ضرورتی به انجام اقدامات تنظیم بازار به‏ صورت متمرکز در کل کشور نمی ‏باشد.

همچنین نتایج حاصل از بررسی‏ها حاکی از آن است که در کل کشور 30 بازار استانی برای گوشت مرغ وجود نداشته بلکه بعضی از بازارهای استانی در قالب یک بازار عمل می‏ کنند. بر این اساس بازارهای استانی گوشت مرغ را می توان در پنج خوشه متمایز به شرح زیر قرار داد.

خوشه اول: خراسان‌رضوی، خراسان‌شمالی، گلستان، مازندران، گیلان، اردبیل، قزوین، تهران، سمنان، آذربایجان‌شرقی، و زنجان

خوشه دوم: آذربایجان‌غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام، لرستان، همدان، قم، و مرکزی

خوشه سوم: بوشهر، هرمزگان، اصفهان، کهگیلیویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، و خوزستان

خوشه چهارم: سیستان و بلوچستان، خراسان‌جنوبی، و یزد

خوشه پنجم: فارس و کرمان 

بر اساس نتایج فوق توصیه می‏شود که دولت از اقدامات تنظیم بازاری کاملاً متمرکز پرهیز نماید. همچنین، اقدامات تنظیم بازار برای گوشت مرغ می‏تواند به‎‏صورت نیمه متمرکز صورت گیرد، یعنی تدوین و اجرای سیاست‏ها در قالب خوشه‏ های پیشنهادی انجام شود. و نهایتاً این‏که، هماهنگی میان خوشه‏ها در انجام اقدامات نیمه متمرکز مسلماً ضروری است.