توسعه کشت دانه‌های روغنی=خودکفایی در تولید روغن نباتی
دانه‌های روغنی از محصولات با ارزش بخش کشاورزی به شمار می‌روند که به عنوان ماده اولیه صنایع روغن‌کشی مورد استفاده قرار می‌گیرند و توسعه کشت این دانه‌ها موجب قطع وابستگی می‌شود.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) منطقه همدان، دانه‌های روغنی به عنوان گیاهان صنعتی، به علت کاربردهای فراوان در تغذیه انسان و کنجاله آن در تغذیه دام و طیور و مصارف متعدد صنعتی، از جایگاه ویژه‌ای در بین محصولات کشاورزی برخوردار است.
چرخه صنعت روغن نباتی بر وجود دانه‌های روغنی استوار است. حمل و نقل دانه‌های روغنی به لحاظ پراکندگی مناطق تولید در سطح کشور از موارد مهم و تاثیرگذار بر هزینه‌های تولید روغن نباتی است.
تغییرات تولید دانه‌های روغنی در یک دوره 40 ساله که صنایع روغن‌کشی از تولیدات دانه‌های روغنی کشور بهره‌مند شده‌اند، نشان می‌دهد که در ابتدا تنها از پنبه‌دانه و سپس از دو منبع سویا و آفتابگردان و طی سال‌های اواخر دهه 1370 از سایر محصولات مانند گلرنگ و کلزا استفاده شده است. سایر منابع مانند کنجد به طور محدودی در صنایع روغن‌کشی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
با اجرای سیاست خودکفایی در تولید دانه‌های روغنی، کشت دانه روغنی که عمده‌ترین آن کلزا است، گسترش پیدا کرده و به قیمت تضمینی از کشاورزان خریداری می‌شود.
با وجود این، حدود 85 درصد نیاز کشور به دانه روغنی به صورت دانه یا روغن خام از طریق واردات تامین و در کارخانه‌های روغن‌کشی و فرآوری روغن تبدیل به روغن خوراکی می‌شود.
از آنجا که قیمت تمام شده دانه داخلی در مقایسه با قیمت دانه وارداتی بالاتر است، به منظور خرید دانه داخلی توسط کارخانه‌های روغن‌کشی دو سیاست وجود دارد. یک سیاست می‌تواند پرداخت ضرر و زیان خرید تضمینی دانه روغنی باشد که این سیاست برای دولت بار مالی به همراه دارد.
سیاست دیگر، معافیت از سود بازرگانی دانه روغن وارداتی (به طور خاص دانه سویا) است، به گونه‌ای که زیان خریداران داخلی پوشش داده و کمبود دانه روغنی نیز تامین شود.
مدیر امور زراعت سازمان جهادکشاورزی استان همدان به خبرنگار ایسنا گفت: محصولات صنعتی یا همان دانه‌های روغنی از محصولاتی است که با توجه به نیاز روغن کشور باید در داخل تولید شود.
"محمدشهرام پرورش" افزود: در حال حاضر یکی از اهداف اصلی وزارت جهادکشاورزی تامین و امنیت غذایی است و چون یکی از محصولات اساسی مورد نیاز کشور و خانواده‌های ایرانی، روغن است، تامین آن از طریق دانه‌های روغنی انجام می‌شود.
وی اظهار کرد: با توجه به شرایط کشور باید کشت دانه‌های روغنی شامل آفتابگردان، کلزا و گلرنگ توسعه یابد.
وی ادامه داد: دانه روغنی کلزا، به صورت آبی کشت می‌شود و گیاهی است که نیاز آبی کمی دارد بنابراین می‌تواند با غلات تناوب خوبی داشته باشد.
پرورش اضافه کرد: همین نیاز آبی کم این دانه روغنی باعث می‌شود در مناطق مستعد، شرایط آبی خوبی داشته باشند.
وی تصریح کرد: نهاوند در استان همدان قطب کشت کلزا محسوب می‌شود و در بحث توسعه کشت دانه‌های روغنی، کشاورزان آن منطقه تجربه خوبی دارند.
به گفته پرورش، کشت کلزا در استان از سال 78 و با مساحت چهار هکتار آغاز شده است و با توجه به شرایط اقتصادی و بازار باید سطح زیرکشت این محصول را به 10 هزار هکتار برسانیم اما به علت برخی سیاست‌گذاری‌ها، بحث خرید این محصول و قیمت گذاری، نوساناتی در تولید داریم.
وی با بیان اینکه با حمایت‌های دولت توسعه کشت این محصول یکی از اولویت‌هاست، اظهار کرد: پیش‌بینی می‌شود امسال از هزار و 500 هکتار سطح زیرکشت حداقل چهار هزار تن تولید داشته باشیم.
مدیر زراعت استان همدان با اشاره به اینکه باید برای سال آینده مناطق کشت توسعه یابند، افزود: با توجه به مزایای این محصول در کنترل بعضی بیماری‌های خاکزی می‌تواند در تناوب با غلات مانند گندم قرار گیرد.
وی از نرخ خرید تضمینی دانه روغنی کلزا اظهار بی‌اطلاعی و پیش‌بینی کرد خرید توافقی بین کشاورزان و کارخانجات برای سال آینده به بیش از هزار و 800 تومان برسد.
پرورش دومین دانه‌ی روغنی را آفتابگردان دانست و گفت: در سطح استان حدود 800 هکتار از سطح اراضی با برآورد تولید هزار و 500 تن، زیرکشت این محصول قرار دارد به طوری‌که بیشتر در شهرستان‌های نهاوند و تویسرکان کشت می‌شود.
وی دانه روغنی بعدی را گلرنگ عنوان و اظهار کرد: این دانه روغنی با توجه به تنش‌های خشکی در سطح محدود و در حدود 50 هکتار و تولید چهار تن، کشت شده است.
مدیر زراعت استان همدان ادامه داد: این دانه روغنی در مناطقی کشت شد اما با توجه به اینکه این کشت انتظاری بوده و در اواخر اسفندماه کشت می‌شود با مشاهده شرایط آب و هوایی، با استقبال خوبی روبرو نشد.
وی با بیان اینکه درصد بیشتری از دانه‌های روغنی کلزا و آفتابگردان برای استحصال روغن خوراکی است، افزود: پس از استحصال روغن، به صورت کنجاله به مصرف دام می‌رسد و کنجاله‌ها در جیره غذایی دام مورد استفاده قرار می‌گیرد.
پرورش اضافه کرد: دانه‌های روغنی گلرنگ نیز علاوه بر مصارف خوراکی، مصارف صنعتی هم دارد.
وی درباره نوع کشت و برداشت دانه‌های روغنی گفت: کشت آفتابگردان با توجه به وجود دستگاه کارنده محصول در سطح شهرستان‌ها به صورت مکانیزه و برداشت آن با کمباین غلات و با تنظیمات خاص انجام می‌شود.
وی ادامه داد: دانه روغنی کلزا نیز به علت ریزدانه بودن، غالبا مکانیزه و نیمه مکانیزه کشت می‌شود و برداشت آن به صورت مکانیزه است.
پرورش خاطرنشان کرد: کمیته برداشت کلزا برای نظارت بر کمباین‌ها در زمان برداشت این محصول تشکیل می‌شود و از کمباین‌ها و دستگاه‌های مجهز به هِد برداشت و با تنظیمات خاص، برای برداشت استفاده می‌شود تا حداقل ریزش را در این محصول داشته باشیم.
وی با اشاره به وجود یک کارخانه روغن‌کشی در شهرستان نهاوند، اظهار کرد: این کارخانه به طور مستقیم و بدون واسطه آمادگی خرید این محصول را از کشاورزان با بالاترین نرخ دارد و حتی کارخانه‌های همجوار استان نیز وارد خرید می‌شوند به طوری‌که از سال گذشته خرید رقابتی به وجود آمده است.
مدیر زراعت استان همدان تصریح کرد: با توجه به اجرای هدفمندی یارانه‌ها و نوسانات در بازار، این محصول از قیمت خوبی برخوردار شده است.
وی در ادامه گفت: برای پایداری در تولید و رعایت تناوب زراعی خوب، کشت بیش از پنج هزار هکتار با تهیه تمام نهاده‌های این محصول، بیمه، کود و بذر را در برنامه داریم و پیگیر هستیم سرمایه در گردش مورد نیاز کشت برای کشاورزان کلزاکار را تامین کنیم تا برنامه‌ریزی خوبی در تولید و کشت داشته باشند.
وی درباره نحوه آبیاری دانه روغنی کلزا اظهار کرد: با توجه به اینکه کلزا ارتفاع بلندی پیدا می‌کند آبیاری تحت فشار به صورت کلاسیک ثابت و بالا بردن نازل‌ها مورد استفاده قرار می گیرد همچنین به‌صورت نشتی و مکانیزه نیز آبیاری می‌شود.
پرورش در ادامه به فراز و نشیب کشت کلزا اشاره و تصریح کرد: روانسازی در خرید، پرداخت پول به موقع به کشاورزان، کم آب بر بودن این محصول موجب می‌شود تا این محصول رقیب سایر محصولات شود.
وی افزود: در مزرعه چند رقم تولید داخل و خارج توسط شرکت خصوصی کنار هم کشت می‌کنند به طوری‌که در استان رقم اُکاپی مورد تولید قرار می‌گیرد که از عملکرد بالایی برخوردار است و در صورت مدیریت درست توسط کشاورز، از هر هکتار به طور میانگین می‌توان بیش از سه تن تولید کرد.
وی خاطرنشان کرد: بذری که در استان تولید می‌شود اُ. پی است و در بحث پروسه تامین بذر با توجه به برنامه‌ریزی‌های امسال باید بیش از 100 هزار تن رقم اُکاپی که مورد استفاده مناطق سرد است، تولید کنیم و توسط شرکت‌های طرف قرارداد موجود در استان فرآوری و ضدعفونی و در اختیار زارعان استان قرار می‌گیرد و به مناطق سرد ارسال می‌شود.
پرورش با اشاره به اینکه کنترل گواهی بذر برای گرفتن لیبل صورت می‌گیرد، اظهار کرد: یکی از پتانسیل‌های استان در سال زراعی 91-92 ایجاد مزارع بذری در مساحت 50 هکتار است و 20 روز آینده زمان برداشت این محصول فرا می‌رسد.
به گفته پرورش، مشکلات موجود در این عرصه از لحاظ بازرگانی، رقابت با سایر محصولات و نیاز به آموزش است.
وی به کشاورزان توصیه کرد: با توجه به شرایط اقلیمی در استان و کاهش میزان نزولات جوی و حجم روان آبها، از محصولات کم آب بر استفاده کنند که یکی از آنها کلزاست و میزان مصرف آب آن از گندم آبی و جو آبی کمتر است.
پرورش ادامه داد: هزینه‌های تولید این محصول و میزان بذر آن نسبت به گندم کمتر خواهد بود.
وی اضافه کرد: با توجه به اینکه این محصول قادر است در تناوب با غلات قرار گیرد علاوه بر اینکه بسیاری از بیماری‌ها و آفات گندم مانند پاخوره که به علت کشت مداوم گندم رخ می‌دهد، کنترل می‌کند چراکه نسبت به برخی بیماری‌ها و آفات مقاوم است.
پرورش همچنین به کشاورزان توصیه کرد: در زمان گلدهی و تلقیح با انتقال زنبورستان‌ها به مزارع از کندوهای عسل برای افزایش عملکرد استفاده کنند.
به گفته وی، از لحاظ کیفیت پس از کنجد سالم‌ترین روغن برای مصرف انسانی روغن کلزاست.
وی خاطرنشان کرد: در فامنین و نهاوند به علت بارش تگرگ و سرمازدگی برآورد خسارت 12.5 درصدی شده است.
به گزارش خبرنگار ایسنا، با توجه به تولید دانه‌های روغنی در استان، یک واحد روغنی کشی از اداره صنعت، معدن و تجارت استان همدان مجوز احداث دریافت کرد.
کارخانه روغن کشی کشت و صنعت خزل در تاریخ 24 شهریورماه سال 89 در شهرستان نهاوند روستای صلاح‌الدین با سرمایه‌گذاری 220 میلیارد ریال به بهره‌برداری رسید.
در حال حاضر 250 نفر در این واحد روغن‌کشی مشغول به فعالیت هستند و ظرفیت تولید سالیانه این واحد 45 هزار تن روغن نباتی خام از مواد نباتی است.
همچنین با توجه به مدرن بودن این واحد تولیدی، 43 هزار تن روغن از کارخانه‌های دیگر خریداری، تصفیه و بسته بندی می‌شود.
به گفته کارشناسان دانه‌های روغنی می‌تواند در تناوب با سایر محصولات زراعی آبی مانند سیب زمینی، گندم و جو قرار گیرد به طوری‌که از نظر اقتصادی درآمد آن کمتر از این محصولات نخواهد بود. همچنین به حاصل‌خیزی و عملکرد سال بعد این محصولات کمک می‌کند.
