دام و طیور؛ صنعتی وابسته به خوارک وارداتی

به گزارش خبرگزاری فارس از تبریز، مشکلات گرانی مرغ در سال 91 را همه مردم ایران به خاطر دارند که  افزایش قیمت‌ آن در سال‌های اخیر به معضلی برای همه مردم از تولیدکننده تا مصرف‌کننده شد که بخش عمده‌ای از این مشکل ناشی از پیشامدهایی بود که در حوزه خوراک دام و طیور و موضوع واردات و توزیع این اقلام بود.

در زمانی‌که جمعیت ایران کمتر از 30 میلیون نفر بود، برای تهیه پروتئین غذای مردم، شامل گوشت قرمز، گوشت مرغ، تخم مرغ و لبنیات (کره، پنیر و شیرخشک) سالانه حدود نیم میلیارد دلار ارز از کشور خارج می شد. با تلاش دامداران و مرغداران کشور و صنعتی شدن تولید، کشور ایران در حال حاضر با وجود جمعیت حدود 70 میلیون نفر، از واردات مرغ، تخم مرغ، لبنیات و حتی گوشت قرمز بی‌نیاز شده است. کارشناسان معتقدند، دولت باید به موازات گسترش تولید صنعت دام و طیور کشور، فکر توسعه صنعت تولید خوراک صنعتی دام و طیور را هم می‌کرد، گرچه کارهای انجام شده، طرح تولید ذرت در کشور تهیه و در حال اجرا است، با این حال هنوز حدود 70 درصد از نیاز خوراک دام و طیور کشور از طریق واردات تامین می‌شود.

اما اکنون در آذربایجان‌شرقی خبرهای خوشی در عرصه تولیدی این محصول و کسب رتبه‌های کشوری در این مورد به گوش می‌رسد.

وضعیت موجود صنعت

صنعت خوراک دام و طیور با سابقه‌ای 58 ساله و 774 واحد تولیدی و فرآوری در زمینه تولید انواع خوراک دام، طیور، مکمل کنستانتره‌های دام و طیور و آبزیان در سطح کشور علاوه بر جذب و اشتغال بخش قابل توجهی از نیروی کار در بخش‌های کشاورزی، دامپروری، صنعتی، بازرگانی، و خدماتی مشغول فعالیت بوده و از جنبه تولید بعنوان یکی از کالاهای استراتژیک، جایگاه خاصی را در مباحث اقتصادی، اجتماعی دارد.

ظرفیت اسمی و میزان تولید عملی کارخانجات تولیدی، نیاز کشور، اشتغالزایی

ظرفیت اسمی 774 واحد تولیدی 17میلیون و 575 هزار و 285 تن در سال بوده و توان تولید در حال حاضر 5 میلیون تن است. میزان نیاز کشور نیز در حال حاضر 5 میلیون تن برآورد شده در این بخش از صنعت حدود 7 هزار و 740 نفر مشغول فعالیت هستند.

میزان واردات و صادرات محصولات خوراک دام و طیور

در سال 1389 میزان واردات خوراک دام و طیور و انواع مکمل‌های خوراک دام و طیور و آبزیان و انواع کنستانتره‌های غذائی دامی 42 هزار و 140 تن و به ارزش 45 میلیون و 803 هزار و 485 دلار و میزان صادرات محصولات یاد شده نیز به میزان 10 هزار و 34 تن و به ارزش 4 میلیون و 827 هزار و 728 دلار و همچنین در سال 1388 میزان واردات 25 هزار و 316 تن و به ارزش 28 میلیون و 789 هزار و 897 دلار و میزان صادرات نیز 13 هزار و 411 تن و به ارزش 6 میلیون و 224 هزار و 724  دلار به مقاصد کشور‌های آذربایجان، ترکمنستان، عمان، ارمنستان و امارات بوده است.

آخرین آماری هم که در این زمینه بدست آوردیم مربوط به 4 ماهه سال 1390 است و در آن میزان واردات فرآورده‌های غذایی برای میگو و سایر آبزیان پرورشی و سایر فرآورده‌های تغذیه دامی جمعا 7 هزار و 450 تن و به ارزش 9 میلیون و167 هزار و 574 دلار و همچنین میزان صادرات آن در چهار ماهه همان سال 3 هزار و 306 تن و به ارزش 157 هزار و 563 دلار بوده است.

محصولات تولیدی مرتبط با صنعت خوراک دام و طیور عبارتند از تولید خوراک آماده دام، طیور، آبزیان و همچنین مکمل‌های آماده دام و طیور و آبزیان پرورشی و میگو، انواع کنستانتره‌های خوراک دام و طیور و آبزیان و دی کلسیم فسفات.

مهم‌ترین گام درتولید خوراک دام و طیور تأمین مواد اولیه آن یعنی غلات ( ذرت، گندم، جو) کنجاله‌ها و ضایعات صنایع تبدیلی کشاورزی و دامی است از این جهت صنعت خوراک دام و طیور وابستگی شدیدی به بخش کشاورزی داشته و تغییرات عوامل موثر در کشاورزی به این صنعت و سایر بخش‌های وابسته مثل گاوداری و مرغداری‌ها منعکس شده و آنها را متأثر می‌سازد.

سه واحد از این مجموعه واحد تولیدی آذربایجان‌شرقی در این عرصه طی امسال موفق به اخذ رتبه برتر به عنوان تولید کننده موفق در اجرای مناسب و صحیح دستورالعمل‌های سازمان دامپزشکی کشور و ارتقاء کیفیت و بهداشتی خوراک تولیدیشان انتخاب شدند.

مدیرعامل خوراک دام رضوان که یکی از این واحدها است، می‌گوید: تولید در این عرصه بسیار حساس و مرتبط با سلامت کل جامعه است چرا که 70 تن تولید خوراک دام و طیور در روز؛ تامین نیاز غذایی 7 هزار گاو شیرده برای تولید بالای 140 تن شیر روزانه است شیری که در بین آحاد مردم از طرق مستقیم و غیرمستقیم توزیع می‌شود.

رحمان باغبان‌رضوان حساسیت حوزه کاری‌اش را یادآور می‌شود و می‌گوید: نزدیک به 40 هزار خانواده در این چرخه و برای تنها این مجموعه به واسطه استفاده بیش از 3 کیلو مصرف روزانه محصولات لبنی از جمله پنیر، ماست، کره، دوغ مردم استان آذربایجان‌شرقی در روز به عنوان محصول نهایی حضور دارند که باید سایر واحدهای تولید و کل جامعه را نیز به این چرخه اضافه کرد.

وی اشتغالزایی واحد تولیدی خود را 25 نفر اعلام و می‌افزاید: در حال تلاش برای توسعه این واحد برای افزایش تولید و به تبع آن افزایش اشتغالزایی هستیم.

رضوان در مورد مبادی مصرفی تولیدات مجموعه‌اش می‌گوید: تولید این مجموعه علاوه بر استفاده در داخل استان به استان‌های همجوار از جمله اردبیل، ارومیه و استان‌های اصفهان و قم ارسال می‌شود.

این فعال عرصه تولیدات کشاورزی از درخواست‌های موجود در بخش بین‌الملل نیز برای تولیداتش خبر می‌دهد و می‌افزاید: تقاضاهایی برای صادرات تولیداتمان به کشورهای ترکیه، عراق، ارمنستان، آذربایجان وجود دارد.

ظرفیت‌های تولید خوراک دام در آذربایجان‌شرقی

مدیر صنایع کشاورزی سازمان جهادکشاورزی آذربایجان‌شرقی در این رابطه در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در تبریز گفت: در حال حاضر 500 هزار تن خوراک دام و طیور در 47 واحد تولیدی در استان تولید می‌شود.

ایاز برنو ظرفیت اسمی تولید در آذربایجان‌شرقی را یک میلیون تن اعلام کرد و گفت: تلاش می‌شود تا پایان سال از تمام ظرفیت‌های تولیدی استان استفاده شده و به مرحله تولید برسد.

وی همچنین از بهره‌برداری از 5 واحد جدید در این عرصه خبر داد و گفت: توسعه واحد موجود در استان نیز در دستور کار جهاد کشاورزی قرار دارد.

عمده مشکلی که در واحدی‌های تولید در عرصه خوراک دام و طیور قابل لمس است بحث وارداتی بودن مواد اولیه این مجموعه‌های تولیدی و در نتیجه بروز مواردی همچون افزایش قیمت تمام شده است بطوری‌که متاسفانه در حال حاضر بخش عمده‌ای از این مواد اولیه بنا به اظهاراتی بالای 70 درصد، از خارج از کشور وارد می‌شود.

اتحادیه واقعی و حلقه‌های تولید به گفته کارشناسان اقتصادی، در صورتی‌که اتحادیه‌ها و تعاونی‌های تولید مرغ، تخم مرغ، گوشت و شیر به شکل واقعی شکل گیرند، برنامه‌های منسجم برای حلقه‌های مختلف تولید از تهیه خوراک گرفته تا عرضه محصول نهایی، بازاریابی و صادرات را برنامه‌ریزی می‌کنند و مرغدار یا دامدار هیچ‌گاه در برابر چند دلال وارد کننده خوراک دام و طیور خلع سلاح نمی‌شود، بلکه می‌داند که عضو اتحادیه‌ای است که از او حمایت صنفی می‌شود و خوراک دام یا پرنده‌اش را تأمین می‌کند، اگر هم تولید کرد، می‌داند بازار فروش داخلی یا بازار صادراتی برای محصول وجود دارد.

بالا بودن ضریب تبدیل علاوه بر کیفیت تولید، بالا بودن ضریب تبدیل خوراک مرغ به محصول گوشت و تخم مرغ در ایران بالاتر از استاندارد است، به این معنی که به علت فرسوده بودن صنعت مرغدار ایرانی برای تولید یک کیلوگرم گوشت باید 2.7 تا 3.5 کیلوگرم دان مصرف کند، ولی مرغدار خارجی فقط 1.2 تا 1.5 کیلوگرم دارو مصرف می‌کند. این امر در افزایش هزینه تولید مرغ و تخم‌مرغ موثر است. 

80 درصد دامپروری سنتی است بنابر اظهار مسئولان امور دام 80 درصد دامپروری ایران به صورت خرد، پراکنده و معیشتی است و هزاران خانوار ایرانی از محل فروش شیر یکی دو راس گاو خود‌گذران زندگی می‌کنند. بنابراین دولت با حمایت از دامداران خرد، امکان اشتغال و درآمد را برای خانوار روستایی فراهم کند، در حالی‌که بر عکس با حذف یارانه سبوس گندم، زندگی را بر دامدار سنتی روستایی تنگ کرده است.